“Pellet ösümlikleriniň köpüsi ortaça ýyllyk kuwwaty 9 000 tonna töweregi. 2013-nji ýylda pellet ýetmezçiligi bilen baglanyşykly problemalardan soň, bary-ýogy 29 000 tonna öndürilende, bu pudak 2016-njy ýylda 88 000 tonna ýetip, 2021-nji ýyla çenli azyndan 290 000 tonna ýeter diýlip çaklanylýar.

Çili esasy energiýasynyň 23 göterimini biomassadan alýar. Oňa odun, içerki ýyladyşda giňden ulanylýan, ýöne ýerli howanyň hapalanmagy bilen baglanyşykly ýangyç girýär. Soňky ýyllarda pelletler ýaly täze tehnologiýalar we has arassa we has täsirli biomassiýa ýangyjy gowy depginde ösýär. La Frontera uniwersitetiniň gözlegçisi, doktor Laura Azokar Çilide pellet öndürmek bilen baglanyşykly bazarlaryň we tehnologiýalaryň ýagdaýy we häzirki ýagdaýy barada düşünje berýär.

DR AZOKAR BARADA, odunlary esasy energiýa çeşmesi hökmünde ulanmak Çiliniň aýratyn aýratynlygydyr. Bu, Çili däp-dessurlary we medeniýeti bilen baglanyşykly, tokaý biomassasynyň köplügine, gazylyp alynýan ýangyçlaryň gymmatlygyna we merkezi-günorta zonasynda sowuk we ýagyşly gyşlara goşmaça.

Tokaý ýurdy

Bu sözleriň mazmuny üçin Çiliniň häzirki wagtda 17,5 million gektar (ga) tokaýyň bardygyny bellemek gerek: 82 göterim tebigy tokaý, 17 göterim plantasiýa (esasan sosna we ewkalipt) we 1 göterim garyşyk önümçilik.

Bu, adam başyna düşýän häzirki girdejisi ýylda 21 000 ABŞ dollary we ömrüň 80 ýyl dowam etmegi bilen ýurtda başdan geçirilýän çalt ösüşe garamazdan, öý ýyladyş ulgamlary taýdan ösmedikdigini aňladýar.

Aslynda, ýyladyş üçin sarp edilýän energiýanyň 81 göterimi odun önümlerinden gelýär, bu bolsa häzirki wagtda Çilide 1,7 million töweregi maşgalanyň bu ýangyjy ulanýandygyny we ýyllyk 11,7 million m³ agaçdan köp sarp edilýändigini aňladýar.

Has täsirli alternatiwalar

Odun köp sarp edilmegi Çilidäki howanyň hapalanmagy bilen hem baglanyşyklydyr. Ilatyň 56 göterimi, ýagny 10 milliona golaý adam, her gije-gündiziň dowamynda 2,5 minutdan (PM2.5) az mukdarda bölejik materialynyň (PM) 20 mg konsentrasiýasyna sezewar bolýar.

Bu PM2.5-iň takmynan ýarysy odun ýakylmagy bilen baglanyşykly / Bu guradylan agaç, pes peçiň netijeliligi we jaýlaryň izolýasiýasynyň pes bolmagy ýaly birnäçe faktorlara bagly. Mundan başga-da, odun ýakylmagy kömürturşy gazy (C02) bitarap diýlip kabul edilse-de, peçleriň pes netijeliligi kerosin we suwuklandyrylan gaz peçleri bilen çykýan C02 zyňyndylaryny aňladýar.

Soňky ýyllarda Çilide bilim derejesiniň ýokarlanmagy, tebigy mirasy gorap saklamak we daşky gurşawa ideg bilen baglanyşykly talaplary görkezip başlaýan has güýçli jemgyýet döretdi.

Aboveokardakylar bilen bilelikde gözlegleriň çalt ösmegi we ösen adam kapitalynyň döremegi, öýi ýylatmak üçin bar bolan zerurlygy kanagatlandyrýan täze tehnologiýalary we täze ýangyç gözlemek arkaly ýurda bu kynçylyklary ýeňip geçmäge mümkinçilik berdi. Bu alternatiwalaryň biri hem bölejik öndürmek boldy.

Peç öçüriň

Çilide bölejikleri ulanmaga bolan gyzyklanma 2009-njy ýylda başlandy we şol döwürde pellet peçlerini we gazanlary Europeewropadan import edip başlady. Şeýle-de bolsa, importyň ýokary bahasy kynlygy subut etdi we ösüş haýal boldy.

Ulanylyşyny giňeltmek üçin Daşky gurşaw ministrligi 2012-nji ýylda ýaşaýyş we senagat pudaklary üçin peç we gazany çalyşmak programmasyny işe girizdi, bu öçüriş programmasynyň kömegi bilen 2012-nji ýylda 4 000-den gowrak enjam guruldy, şondan bäri üç esse köpeldi. käbir ýerli enjam öndürijileriniň goşulmagy.

Bu peçleriň we gazanlaryň ýarysy ýaşaýyş pudagynda, 28 göterimi döwlet edaralarynda we 22 göterimi senagat pudagynda bolýar.

Diňe agaç bölejikleri däl

Çilidäki bölejikler esasan ösümlikleriň umumy görnüşi bolan radiata sosnasyndan (Pinus radiata) öndürilýär. 2017-nji ýylda ýurduň Merkezi we Günorta sebitlerinde dürli ululykdaky 32 sany pellet ösümligi paýlandy.

- Pellet ösümlikleriniň köpüsi ortaça ýyllyk kuwwaty 9 000 tonna töweregi. Doktor Azokaryň aýtmagyna görä, 2013-nji ýylda diňe 29 000 tonna töweregi önüm öndürilende pellet ýetmezçiligi ýüze çykandan soň, pudak 2016-njy ýylda 88 000 tonna ýetip, 2020-nji ýyla çenli azyndan 190 000 tonna ýeter diýlip çaklanylýar.

Tokaý biomassasynyň köpdügine garamazdan, bu täze “durnukly” Çili jemgyýeti telekeçileriň we gözlegçileriň dykyzlandyrylan biomassiýa ýangyjyny öndürmek üçin alternatiw çig mal gözlemekde gyzyklanma döretdi. Bu ugurda gözleg geçiren köp sanly Milli gözleg merkezleri we uniwersitetleri bar.

La Frontera uniwersitetinde BIOREN ylmy ýadrosyna degişli we himiýa in Engineeringenerçilik bölümi bilen baglanyşykly galyndylar we bioenergetika dolandyryş merkezi, energiýa potensialy bolan ýerli biomassa çeşmelerini kesgitlemek üçin barlag usulyny döretdi.

Fizik gabygy we bugdaý sypaly

Gözleg, hoz hozunyň ýakylmaly iň gowy aýratynlyklary bolan biomassadygyny kesgitledi. Mundan başga-da, bugdaý sypalynyň ýokary bolmagy we adaty sypal we saman ýakmak bilen döredilen daşky gurşawa täsiri bilen tapawutlanýar. Bugdaý Çilide 286 000 gektar meýdanda ösdürilip ýetişdirilýän we ýylda 1.8 million tonna saman öndürýän esasy ekin.

Fizik gabyklarynda, bu biomassany gönüden-göni ýakyp bolýan bolsa-da, gözlegler pellet öndürmekde ulanylmagyna gönükdirildi. Munuň sebäbi, ýerli syýasatlara laýyk gelýän gaty biomassiýa ýangyjyny öndürmek meselesinde ýüze çykýar, bu ýerde jemgyýetçilik syýasaty agaç peçleriniň pellet peçleri bilen çalşylmagyna we ýerli howanyň hapalanmagy bilen baglanyşykly meseleleriň çözülmegine sebäp boldy.

Netijeler höweslendiriji boldy, deslapky netijeler bu bölejikleriň ISO 17225-1 (2014) laýyklykda agaçdan ýasalan bölejikler üçin kesgitlenen parametrlere laýyk geljekdigini görkezýär.

Bugdaý sypalynda beýlekiler bilen bir hatarda tertipsiz ululyk, pes dykyzlyk we pes kaloriki bahasy ýaly bu biomassanyň käbir aýratynlyklaryny gowulandyrmak üçin torrefaksiýa synaglary geçirildi.

Inert gurşawynda orta temperaturada amala aşyrylýan ýylylyk prosesi Torrefaction, bu oba hojalygynyň galyndylary üçin ýörite optimallaşdyryldy. Başlangyç netijeler, saklanylýan energiýanyň we ortaça iş şertlerinde 150 below-dan pes bolan kaloriýa bahasynyň ep-esli ýokarlanmagyny görkezýär.

Uçar masştabda öndürilen gara örtük diýlip atlandyrylýan biomassasy, ISO 17225-1 (2014) standartyna laýyklykda häsiýetlendirildi. Netijeler oňat boldy, torrefaksiýadan öňki bejerginiň netijesinde görnüp duran dykyzlygy m³ üçin 469 kg-dan 568 kg-a çenli ýokarlandy.

Garaşylýan kynçylyklar, milli bazara girip bilýän, ýurda täsir edýän daşky gurşaw meselelerine garşy göreşmäge kömek edýän önüme ýetmek üçin torrefirlenen bugdaý sypal bölejiklerinde mikroelektrleriň mukdaryny azaltmak üçin tehnologiýalary tapmaga gönükdirilendir.